DRAN_DON DUONG

Đập Thuỷ diện Đa Nhim

Dran_Đơn Dương nằm dưới thung lủng nhìn từ xa

QL.20 xuyên qua Dran

Chuyện BA ở TÙ tại DRAN (ĐƠN DƯƠNG cách DALAT 36KM.)

Tôi không biết sau khi ở Phanrang một thời gian,thì có lẽ chiến tranh chấm dứt,mọi người đi tản cư trở về Dalat . Má tôi cũng về Dalat và ở tạm nhà cuả bác Chín, anh cùng cha khác mẹ với Ba tôi (ông bác ở làng ngày xưa ) .
Tôi còn nhớ hồi đó mỗi ngày tôi đều ngồi bên cửa sổ khóc, vì má tôi phải đi lên lò gạch tìm việc làm. Tôi bị bà ngoại của mấy anh chị la hoài . Tôi ngồi nhìn qua mấy cái nhà đèn ở xa xa, mà cứ nghỉ là má tôi đi vô đó, dù chẳng biết đó là đâu, chỉ nghe mọi người chỉ bên kia cầu là nhà đèn. (nhà máy điện của Tây) .

Một ngày nào đó má tôi lại dọn về ở DRAN (ĐƠN DƯƠNG). Tôi cũng không biết tại sao.
Rồi tôi được đi học lớp năm với cô giáo PHÚ . Cô Phú rất thương tôi, vì khi nào có tin ông thanh tra đến thăm trường là cô cho tôi mặc áo dài đen, thắt nơ . Mấy lần như vậy, nhưng đều bị xí hụt ...vì ông thanh tra bận việc không đến được. Có một hôm tôi và một trò con trai trong lớp cải nhau vì chuyện ghi tên nói chuyện trong lớp. Trò đó được cô cho phép ghi tên ai nói chuyện trong lớp, vì cô đang bận chấm bài.
Thường thường là tôi được ghi. Hôm đó không biết tôi quay lên, quay xuống làm gì bị trò đó ghi tên, mặc dù tôi không nói chuyện với ai hết, tôi tức mình cải nhau vơi trò đó. Tôi nói ai biểu trò ghi tên tôi, trò đó nói cô biểu, tôi nói cô nào ... , tôi mới nói vậy thì trò đó chạy lên thưa cô... tôi bị phạt quỳ lên ghế.
Cô giận tôi, chiều đó về nhà cô qua méc má tôi, tôi bị đòn và phải đi qua nhà cô chầu chực năn nỉ xin cô tha lỗi...mãi mấy ngày cô cứ làm lơ mặc kệ tôi đứng đó... tôi thật là khổ sở vì lở lời.

Ngay trước mặt nhà tôi, dưới chân núi, thỉnh thoảng tôi thấy mấy người lính THƯỢNG bồng súng và xe nhà binh chở những người tù ra đó, cột họ vào mấy cột trụ trồng sẳn, rồi bịt mắt lại . Má tôi nói hôm nay họ xử tử Việt Minh. Có lần tôi đang học trong lớp thầy Cuông, thì thấy xe nhà binh tới bắt thầy chở đi.
Chúng tôi ngơ ngác. Hôm sau thì nơi mấy cái cột đó có thầy.Tôi đứng trước nhà coi. Sau này tôi mới nghe ai đó kể lại, đáng lẽ hôm đó có tên Ba tôi . Nguyễn Hải, nhưng không biết sao họ lại đổi một người khác tên Trần Hải . Vậy là Ba tôi thoát chết và cho đến một ngày nào đó Ba được ra tù. Bấy giờ tôi mới hiểu tại sao má tôi dọn về ở Dran. Có lẽ nhờ ở trong tù Ba tôi nói được tiếng Pháp , thông ngôn cho những người không biết chữ, hoặc giúp việc cho họ, sửa xe hơi ...

Sau này Ba tôi được ra tù, tôi cũng chưa biết là Ba tôi làm gì. Có một điều tôi thấy là Ba tôi hay sửa máy móc xe hơi . Mỗi ngày tôi thấy Ba rinh về nhà một ít máy móc gì đó. Một cái đầu máy xe hơi của mấy ông Tây cho hoặc bán rẻ thì tôi không biết . Rồi mấy cái bánh xe, rồi cái volant. Tôi thấy Ba tôi ráp cái đầu máy trên một cái giàn có 4 cái bánh, cái volant, cái ghế, rồi Ba tôi leo lên ngồi lái chạy vòng trong phố .
Ai cũng nhìn, một cái xe trụi lụi có một người ngồi lái mà cũng chạy. Thời bấy giờ có lẽ ngoài xe nhà binh 10 bánh, hoặc xe của ông sứ Tây, không ai có xe hơi cả, chỉ di chuyển băng xe ngựa đi gần, còn đi xa thì tôi không biết. Ba tôi là người đầu tiên ở làng này có xe hơi.
Rồi ba tôi đóng thêm cái thùng xe, để che chỗ ngồi khi trời mưa, lúc này thì tôi đã được lên ngồi bên cạnh đi vòng trong phố, cho đến khi cái xe có luôn cái thùng đằng sau là hoàn hảo, có thể mỗi tuần Ba chở má và tôi đi Dalat chơi... Ba tôi được đi làm lục lộ (Công chánh) làm surveillant, nên sau này dân trong làng gọi Ba tôi là ông XU HẢI./